registri belartojn

belartoj povus esti temo de jena kvizo:

kio estas la 7a belarto?
1 - televido
2 - gravuro
3 - bildstrio
4 - belskribo
5 - kino

kio estas la 8a belarto?
1 - ceramiko
2 - tapiŝarto
3 - opero
4 - video
...

kial entute 7a, 8a... ne 1a, 2a? mi supozas, ke kompreno de tiuj numeroj dependas de kultura fono.

la klariga rakonto estas, ke ekzistas klasika okcidenta listo de 6 belartoj — laŭdire fiksita en la "lekcioj pri estetiko" de la filozofo hegelo en la 1830aj jaroj, kvankam aliloke mi legas ke li distingis 5 specojn. tiu listo enhavas: arkitekturon, plastikon, pentrarton, muzikon, dancon kaj beletron (laŭvorte: poezion). la kvin-era listo malsamas per tio, ke en ĝi mankas danco.

plipostaj artoj postulis siajn rangojn. en pluraj landoj oni do ekparolis pri "sepa arto" por nomi kinon, pri "oka arto" por nomi fotarton aŭ alternative televidon aŭ radielsendadon, bildstrio pendigis al si la medalon "naŭa arto" kaj pri deka oni ankoraŭ diskutas.

mi ne legis la lekciojn de hegelo, kaj entute mi ne provos jugi, kiom utilas listigo kaj numerado de artoj. mia ĉefa pripenso ne temas pri novaĵoj, sed precipe pri la elpelo de pluraj artoj el la listo.

kiel kutime, filozofio pozas sentempecon. eĉ filozofo tiom atenta al historio, kiom hegelo, ne liberigas sin de la iluzio, ke li parolas el eterne valida vidpunkto pri absolutaj artoj, absoluta mondo, absoluta homo, eĉ se li agnoskas, ke tiuj objektoj aperas sub diversaj aspektoj laŭ la tempo. mi espereble ne estos malrespekta, se mi tro malfrue demandos, kial ceramiko, tapiŝarto aŭ belskribo, kiuj sufiĉe gravas en iuj aziaj kulturoj, ne aperas. ĉu perso aŭ koreo ignorus ilin?

la klasika listo havas kiel ĉefan utilon, ke ĝi malkaŝas la hierarkion de belartoj, kiu validis en okcidentaj mensoj de la 19a jarcento, kaj kiu en la 21a jarcento ne formortis. serĉante librojn, kolektante informojn pri kaligrafio, mi ĝojas ĉiufoje, kiam mi trovas dikan volumon kun titolo "2000 jaroj da ĉina arto" aŭ "la artoj de centrazio", kaj ĉiufoje mi malĝojas, kiam, ĝin foliuminte, mi konstatas ke ĝi enhavas nenion pri la kaligrafiaj verkoj de tiuj landaroj.

por sia libro la eldonisto serĉis en ekzota kulturo tion, kion li kutime nomas arto. serĉante ian pentrarton li trovis miniaturon kaj bone — enprenis ĝin. serĉante arkitekturon li trovis palacojn kaj templojn, mezuris kaj fotis ilin. sed por trovi belskribon li devus unue serĉi ion similan al ĝi — kion? ĉar kaligrafio en okcidento ne ricevas estimon, ĝi ankaŭ estas blinda loko en okcidentaj verkoj pri aliaj kulturoj.